آن رابرت ژاک تورگوآن رابرت ژاک تورگو، یکی از چهره‌های مشهور فیزیوکرات است؛ [۱]
دادگر، یدالله، تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی (آزمونی مجدد)، قم، انتشارات دانشگاه مفید، ۱۳۸۳، چاپ اول، ص۲۱۸.
که توانست نظریات فیزیوکراسی را در عمل آزمون کند. وی یکی از نظریه‌پردازان اقتصادی است که با نوشتن کتابی در زمینه توزیع ثروت، تاثیر عمده‌ای بر تفکرات آدام اسمیت، بنیان‌گذار مکتب کلاسیک، گذاشت. وی همچنین از نخستین نظریه‌پردازان اقتصاد سیاسی است.۱ - شناخت اجمالیژاک تورگو، سومین پسر از خانواده‌ای اشرافی با سابقه‌ای دیرین در حکومت فرانسه بود. در سال ۱۷۲۸ در پاریس به دنیا آمد و تحصیلاتش را در همان جا به اتمام رساند. وی در ابتدا در نظر داشت وارد کلیسا شود و به این منظور، از سال ۱۷۴۹ تا ۱۷۵۱، به‌عنوان دانشجوی دانشکده الهیات دانشکده پاریس مشغول به تحصیل بود. ولی بعد از مرگ پدرش میراث زیاد به‌دست آورد و به مسائل اقتصادی علاقمند گردید. [۲]
ساول، جرج، عقاید بزرگترین علمای اقتصاد، ترجمه حسین پیرنیا، تهران، کتابخانه ابن سینا، ۱۳۳۳، ص۴۸.
چندی بعد، وارد خدمات دولتی شد و در سال ۱۷۶۱ به‌عنوان پیشکار دارایی لیموژ (Limoges) (یکی از شهرهای فرانسه)، گماشته شد و ۱۳ سال در این سمت باقی ماند. در سال ۱۷۷۴ به‌عنوان وزیر دارایی و خدمات عمومی فرانسه که صد سال پیش از آن (۱۶۷۴) در اختیار کلبر (Colbert) بود، برگزیده شد. سیاست‌هایی که وی در دوران تصدی‌گری‌اش انجام داد، شاه را به انزوا کشاند و در نهایت در سال ۱۷۷۶، شاه تمام سیاست‌های وی را ملغی نمود. تورگو در نهایت قبل از انقلاب فرانسه در سال ۱۷۸۱ درگذشت. [۳]
واگی، جانی و گروئن وگن، پیتر، تاریخ مختصر اندیشه اقتصادی (از مرکانتیلیسم تا پول‌باوری)، ترجمه غلامرضا ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۱۳۶.
۲ - آثار ژاک تورگوبیشتر آثار اقتصادی وی در دهه۱۷۶۰ به‌رشته تحریر درآمد و همین نوشته‌هایش در دایرةالمعارف به شهرت او به عنوان فیلسوف دامن زد. مشهورترین اثر او با نام تاملاتی در باب ایجاد و توزیع ثروت (reflection on the Formation and Distribution of Riches) است؛ که در سال ۱۷۷۶ به رشته تحریر درآمد و در سال ۱۷۶۹ به چاپ رسید. این کتاب به‌ویژه در مفهوم تقسیم کار، تفاوت بین قیمت بازار و قیمت طبیعی کالا و تاکید بر میزان پس‌انداز واقعی به‌عنوان تعیین‌کننده اصلی نرخ رشد اقتصادی کشور، چارچوب ساختار آدام اسمیت را تشکیل می‌دهد. آثار دیگر وی عبارتند از: "درباره تاریخ و تاملات، ملاحظاتی در باب مقاله سن‌پراوی، نامه‌هایی به راهب بزرگ تره در باب تجارت غله، درباره فرهنگ بزرگ و کوچک، گزیده‌هایی از مکاتبات اقتصادی تورگو (که این دو کتاب اخیر، ترجمه انگلیسی نوشته‌های وی است.) و رساله ارزش و پول که ناتمام ماند. تورگو همچنین در مورد امور اداری حکومتی نیز یاداشت‌هایی نوشت که اغلب اصول نظری مبنتی بر آنها را شرح می‌داد. کامل‌ترین نشر آثار وی، با عنوان "مجموعه آثار تورگو و مدارک مربوطه" به چاپ رسیده که شامل مکاتبات بسیار، مدارک مرتبط و زندگی‌نامه است. [۴]
واگی، جانی و گروئن وگن، پیتر، تاریخ مختصر اندیشه اقتصادی (از مرکانتیلیسم تا پول‌باوری)، ترجمه غلامرضا ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۱۳۶-۱۴۶.
۳ - اقدامات تورگو در دوران وزارت داراییوی به‌محض پذیرش تصدی وزارت دارایی، امور را بر محور‌اندیشه فیزیوکرات‌ها اصلاح نمود. [۵]
دادگر، یدالله، تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی (آزمونی مجدد)، قم، انتشارات دانشگاه مفید، ۱۳۸۳، چاپ اول، ص۲۱۹.
مهم‌ترین این اصلاحات را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:۱. یکی از نخستین اقدامات وی، از بین بردن تمام محدودیت‌های تجاری غلات (مانند مالیات سنگین بر تجار و کسبه) در فرانسه بود. چرا که وی دیگر صنعت را بی‌ثمر نمی‌دانست و بیان می‌کرد که فیزیوکرات‌ها، برخلاف ظاهرشان، در عمل و اصول عقایدشان از این طبقه حمایت می‌کنند. [۶]
واگی، جانی و گروئن وگن، پیتر، تاریخ مختصر اندیشه اقتصادی (از مرکانتیلیسم تا پول‌باوری)، ترجمه غلامرضا ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۱۳۷.
۲. وی همچنین قانون مشهور کوروه (Corvee) (ایجاد و تعمیر جاده‌ها به وسیله بیکاری کارگران) را تغییر داد و پرداخت‌های پولی را جایگزین کرد. ۳. وی تمام قوانین قرون وسطا را لغو کرد و قوانین خاصی برای اداره اقتصاد کشور از طریق هزینه‌های عمومی را به‌وجود آورد. [۷]
بلاگ، مارک، اقتصاددانان بزرگ (قبل از کینز)، ترجمه غلامعلی فرجادی، تهران، وثقی، ۱۳۵، چاپ اول، ص۳۲.
۴. او سازمانی برای کمک به فقرا و بینوایان در سال‌های قطحی شدید ۱۷۶۹-۱۷۷۲ ایجاد کرد. از طرف دیگر، صرفه‌جویی شدید در مخارج دولتی، اساس برنامه‌های وی بود. کمک‌های دولتی و حقوق کسانی که کار نمی‌کردند را قطع می‌کرد. [۸]
ساول، جرج، عقاید بزرگترین علمای اقتصاد، ترجمه حسین پیرنیا، تهران، کتابخانه ابن سینا، ۱۳۳۳، ص۴۸.
۴ - دیدگاه‌های اقتصادی ژاکگردش سرمایه؛ به‌نظر تورگو، سرمایه پولی را می‌توان به پنج طریق سرمایه‌گذاری کرد: ۱) برای خرید زمین به کار رود؛ تا سرمایه‌گذار، زمین‌دار شود؛ ۲) وجوه را برای پیش‌پرداخت به‌منظور تولید صنعتی سرمایه‌گذاری شود؛ تا سرمایه‌گذار کارآفرین شود. ۳) در کشاورزی به‌کار رود؛ در این صورت سرمایه‌گذار، زارع می‌شود. ۴) در تجارت استفاده شود. ۵) نهایتا این‌که می‌توان پول را با بهره به دیگران وام داد. انواع مختلف سرمایه‌گذاری، دارای بازدهی‌های متفاوت است؛ که عمدتا به درجات متغیر خطر بستگی دارد. خرید ملک، کمترین بازده و وام بیشترین بازده را دارد. این نکته در خور توجه است که در تحلیل گردش سرمایه، میان انواع مختلف کاربرد آن، تورگو به وضوح مفاهیم بهره و سود را به عنوان نسبت (نه به‌عنوان ارزش مطلق) به‌کار برد. این برداشت از سود به عنوان نرخ، متعاقبا در اقتصاد متداول شد. [۹]
رابینز، لایوتل، تاریخ اندیشه اقتصادی، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۳، چاپ اول، ص۱۶۳.
[۱۰]
واگی، جانی و گروئن وگن، پیتر، تاریخ مختصر اندیشه اقتصادی (از مرکانتیلیسم تا پول‌باوری)، ترجمه غلامرضا ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۱۴۲.
۴.۱ - قانون بازدهیوجه مهم دیدگاه اقتصادی تورگو، تحلیل وی از "قانون بازده‌ها با توجه به کشاورزی" است. واضح‌ترین بیان آن را می‌توان در اثرش با نام "ملاحظاتی در باب مقاله سن‌پراوی" مشاهده کرد. کشاورزی خوب به استفاده از فنون تولید گرایش دارد و مستلزم پیش‌پرداخت‌های چشم‌گیر فرهنگ خوب است. این امر، ابتدا به افزایش بازده مقیاس و به ازاری هر واحد سرمایه به کار رفته منتهی می‌شود. با پیش‌پرداخت‌های بیشتر، محصول به نسبتی به مراتب بیشتر از هزینه افزایش خواهد یافت؛ اما فقط تا نقطه‌ای که محصول، تا آنجا زیاد شدنش نسبت به پیش‌پرداخت‌ها امکان‌پذیر باشد. بعد از این نقطه، اگر پیش‌پرداخت‌ها بازهم افزایش یابد، محصول هم افزایش خواهد یافت؛ اما کمتر و به‌طور مداوم کمتر و کمتر می‌شود؛ تا افزایش در پیش‌پرداخت‌ها، چیزی بر میزان محصول نمی‌افزاید. بنابراین در تولید کشاورزی می‌توان بر چند مرحله انگشت گذاشت؛ اول بازدهی فزاینده (صعودی) وجود دارد، وقتی انباشت ادامه می‌یابد، ستانده به‌همان نسبت افزایش نمی‌یابد و در نهایت، بازده‌های کاهنده (نزولی) به‌وجود می‌آید. به اعتقاد وی، زارع، وقتی به بالاترین بازده در هر واحد پیش‌پرداخت می‌رسد، نباید سرمایه‌گذاری را متوقف کند؛ بلکه تا وقتی که افزایش در پیش‌پرداخت‌ها در مقایسه با آنچه که سرمایه‌گذاری، دیگر، ثمر نمی‌دهد (بازده کاهنده) ولی بازده رضایت‌بخشی داشته باشد، زارع باید به تولید خود ادامه دهد. [۱۱]
واگی، جانی و گروئن وگن، پیتر، تاریخ مختصر اندیشه اقتصادی (از مرکانتیلیسم تا پول‌باوری)، ترجمه غلامرضا ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۱۴۳.
۴.۲ - قانون طبیعیتورگو و دیگر هم‌فکران اقتصادی‌اش از قانون طبیعی حمایت می‌کردند و معتقد بودند که به‌طور کلی اقتصاد شامل اصولی است که برای بررسی هریک از آنها، درک عقلایی بشر لازم است و این عقلانیت نیز تبعیت از "قانون طبیعی" است. به‌عبارت دیگر، علم اقتصاد روابط بین افراد مختلف جامعه را بررسی می‌کند؛ مشروط بر آن‌که براساس نظام خاصی در روابط بین گروه‌های مختلف (مصرف‌کنندگان در مقابل تولیدکنندگان) در حصول به هدف‌های خود، به‌وجود آمد و دلیلش این است که بشر به‌عنوان انسان اقتصادی همواره و به‌طور طبیعی، به‌دنبال منافع مادی خود است و تمایل دارد در این راه، ارضای خواسته‌های مادی خود را به حداکثر برساند. از این لحاظ، ایجاد هر‌گونه محدودیت برای بشر در این راه موجب خواهد شد که از گردش آزادانه و طبیعی خواسته‌های انسانی جلوگیری شود و این امر مخالف با قانون طبیعی است. بنابراین هرگاه افراد در جامعه اقتصادی آزاد باشند که در جهت ارضای نیازهای خود فعالیت کنند و این نیازها را برآورده نمایند، رفاه عمومی در جامعه به‌وجود خواهد آمد. ناگفته نماند که آدام اسمیت در قرن هیجدهم از این نکات برای تدوین عقاید خود الهام گرفت. [۱۲]
تفضلی، فریدون، تاریخ عقاید اقتصادی (از افلاطون تا دوره معاصر)، تهران، نی، ۱۳۷۵، چاپ دوم، ص۶۳.
۴.۳ - ارزش و قیمتتورگو در کتاب تاملات خود، دو نوع قیمت را تعریف کرد: قیمت جاری یا بازاری که با عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و قیمت بنیادی در مورد کالا؛ قیمتی که برای کارگر تمام می‌شود. درواقع، قیمت بنیادی در مقام مقایسه، ارزش دائم و با ثبات قیمت بازاری کالا است. قیمت بنیادی همیشه شامل دستمزدهای کارگر، یا هزینه‌های معاش او است. اما کارگران به کسب میزان معینی اضافه برای حوادث غیر‌مترقبه نیاز دارند و گرنه تولید ادامه نخواهد یافت. اما در ملتی که تجارت و صنعت آزاد و فعال باشد، رقابت این سود را در پایین‌ترین حد ممکن سامان می‌دهد. تورگو رابطه بسیار دقیق بین قیمت بنیادی و جاری را شناسایی کرد و معتقد بود که قیمت بنیادی، نوعی کف برای قیمت‌ها است (حداقلی که نمی‌توان به پایین‌تر از آن سقوط کرد.) این مطلب به وضوح دلالت بر این دارد که اگر ارزش مبادله‌ای جاری، نتواند کل هزینه‌های شامل سود مناسب را تحت پوشش قرار دهد، بازتولید متوقف می‌شود. وی همچنین اظهار داشت که بین دو مفهوم قیمت، تعادل وجود دارد، ارزش بازاری به‌طور مداوم به نزدیک شدن ارزش بنیادی گرایش دارد و نمی‌تواند برای همیشه از آن دور شود. ۴.۴ - فن‌آوری مناسبتورگو در مقاله کوتاه خود با نام "درباره فرهنگ بزرگ و کوچک"، علت اصلی سود‌آوری زمین و مازاد فیزیکی را به‌جای طبیعت، استفاده از فن‌آوری مناسب در زراعت می‌داند. از این‌رو، سود‌آوری زمین که به استفاده از روش‌های تولید نمونه مزرعه‌داری در مقیاس وسیع بستگی دارد، فقط به‌وسیله مقدار سرمایه لازم و پیش‌پرداخت به زارعان امکان‌پذیر است. ۴.۵ - سودتورگو برخلاف فیزیوکرات‌ها، بهینه‌سازی زمین زمین‌داران را به منشا مالکیت در زمین و استحقاق اجاره ربط نداد؛ بلکه او به گنجاندن سود زارعان در اقلام لازم، بازتولید و حذف آنها از بخش قابل تصرف محصول خالص، معتقد بود که زارع مختار نیست با سودش هرکاری بتواند بکند؛ بلکه باید دوباره آن‌را سرمایه‌گذاری کند؛ زیرا نمی‌توان بر سود مالیات بست. [۱۳]
واگی، جانی و گروئن وگن، پیتر، تاریخ مختصر اندیشه اقتصادی (از مرکانتیلیسم تا پول‌باوری)، ترجمه غلامرضا ارمکی، تهران، نی، ۱۳۸۷، چاپ اول، ص۱۴۵-۱۴۰.
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آن رابرت ژاک تورگو»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۸/۱۰. رده‌های این صفحه : اعضای فرهنگستان کتیبه‌شناسی و زبان‌های باستانی فرانسه | اقتصاددانان اهل فرانسه | اقتصاددانان سده ۱۸ (میلادی) | اهالی پاریس | دانش‌آموختگان دانشگاه پاریس | سیاست‌مداران اهل پاریس | فیزیوکرات‌ها | مقالات پژوهه | نویسندگان سده ۱۸ (میلادی) اهل فرانسه | نویسندگان مرد اهل فرانسه | وزیران دارایی فرانسه
|